دوپامین ، یک معجزه در شادی است!

دوپامین یک ترکیب آلی از خانواده کاتکولامین‌ها و فنیل آمین‌ها است که نقش حیاتی در بدن و مغز دارد. دوپامین از پیش‌سازهایش در مغز و کلیه سنتز می‌شود، همچنین بیشتر گیاهان و جانوران این ماده را سنتز می‌کنند. دوپامین در مغز نقش پیام‌رسان عصبی و در خون، نقش هورمونی دارد. دوپامین به صورت عمده در وزیکول‌های نورون‌های دوپامینرژیک و همچنین در غدد آدرنال ذخیره می‌شود. در این مطلب از ابوفاضل شاهین شهر با اینکه دوپامین و سروتونین چیست و مکانیسم اثر دوپامین را می‌خوانیم؛ همچنین با علائم کمبود دوپامین و راهکارهای افزایش سطح دوپامین آشنا می‌شوید.

دوپامین و سروتونین چیست ؟

در مغز چندین مسیر دوپامینی وجود دارد که مسیرهای دوپامینرژیک نامیده می‌شوند .دوپامین مهم‌ترین نقش را در ایجاد لذت و پاداش دارد و در مناطق خاصی از مغز که به مراکز پاداش معروف هستند، ایجاد حس سرخوشی (پاداش) می‌کند؛ به همین دلیل به‌صورت عمده از این داروها، سوء‌استفاده می‌شود. همچنین دوپامین در کنترل دستگاه حرکتی نقش دارد، به‌طوری که با از بین رفتن نورون‌های دوپامینرژیک، علائم بیماری پارکینسون پدید می‌آید. از کارکردهای دیگر دوپامین در مغز، کنترل و تنظیم ترشح هورمون‌ها است. دوپامین از طریق تحریک گیرنده دوپامینی (D2)، ترشح پرولاکتین را کاهش می‌دهد و از این طریق بر تولید شیر نیز اثر می‌گذارد.

در خارج از مغز و در بدن، دوپامین نقشه هورمونی دارد. دوپامین در خون از آزادسازی نوراپی‌نفرین جلوگیری می‌کند و باعث تنگی عروق خونی می‌گردد، در کلیه همراه با دفع سدیم، حجم ادرار را افزایش می‌دهد، ترشح انسولین از پانکراس را کاهش می‌دهد و تحرک دستگاه گوارش را نیز کاهش می‌دهد. سروتونین نیز یکی از انواع هورمون‌های لذت و شادی است که شرایط مشابهی را در بدن ایجاد می‌کند.

 

 

          حتما بخوانید: #هورمون شادی و راه‌های افزایش هورمون شادی

مکانیسم اثر دوپامین

در مکانیسم اثر دوپامین، با تحریک گیرنده‌های بتا ۱ آدرنرژیک، در عضله قلب اثر اینوتروپیک مثبت خود را اعمال می‌کند. دوپامین با تحریک گیرنده‌های پس‌سیناپسی دوپامین-۱ در عروق، عضلات صاف و کلیه، باعث گشادی عروق و افزایش دفع سدیم می‌شود. در مکانیسم اثر دوپامین به‌علاوه با تحریک هر دو گیرنده آلفا ۱ و ۲، باعث انقباض عروق می شود؛ از این‌رو برای درمان شوک کاردیوژنیک ناشی از سکته یا جراحی قلب استفاده می‌گردد. همچنین گاهی اوقات برای حفظ جریان خون کلیوی نیز تجویز می‌شود.

علائم کمبود دوپامین

دوپامین یک هورمون انتقال‌دهنده عصبی است؛ بنابراین به انتقال پیام در کل بدن کمک می‌کند، پس نقش کلیدی را در توانایی مغز ایفا می‌کند. عملکردهای مختلفی دارد که شامل انگیزه دادن، پاداش‌دهی، یادگیری، حرکت،  افزایش حافظه و... است. در علائم کمبود دوپامین می‌توان ایجاد مشکلات زیادی مثل پارکینسون، اسکیزوفرنی و اعتیاد را مشاهده کرد. اگرچه کمبود دوپامین به خودی خود تشخیص پزشکی ندارد و همچنین شواهدی وجود ندارد که کمبود دوپامین می‌تواند از طریق مصرف مکمل‌ها جبران شود.

 دوپامین در نواحی از مغز ساخته می‌شود که در دو قسمت جداگانه هستند و آسیب رسیدن به این نواحی، می‌تواند در تولید آن اثر بگذارد. داروهایی هستند که به مغز اجازه می‌دهند تا دسترسی بهتری به دوپامین داشته باشد. معمولاً پزشکان از دوپامین برای جلوگیری از افسردگی  ویا درمان آن و همچنین اختلالات فصلی استفاده می‌کنند. دوپامین در سازمان جهانی سلامت جزو داروهای ضروری محسوب می‌شود؛ زیرا می‌تواند وضعیت‌های مختلفی را مثل فشار خون پایین و گرفتگی رگ‌ها، مخصوصاً در نوزادان تازه متولد شده را درمان کند. بعضی از علائم کمبود دوپامین در افراد شامل موارد زیر است: 

• افسردگی
• مشکلات مربوط به انگیزه و تمرکز
• مشکلات مربوط به حافظه، مثل سخت به یاد آوردن جملاتی که افراد به تازگی بیان کرده‌اند.
• سندروم پای بی‌قرار
• لرزش دست‌ها و دیگر قسمت‌های بدن
• تغییرات در هماهنگی بدن
• کاهش میل جنسی
• احساس رضایت نداشتن و لذت نبردن از فعالیت‌ها
• ایجاد علائم مربوط به بیش‌فعالی
• ایجاد علائم مربوط به اسکیزوفرنی
• اختلال در شنیدن صداها
• شنیدن صداهای غیر واقعی و باور کردن چیزهایی که وجود ندارند.
• ایجاد علائم جنون، مثل مشکلاتی در عملکرد اجرایی و مشکلات حافظه کوتاه مدت
• ناتوانی در مدیریت وظایف روزانه یا حل مشکلات ساده ذهنی
• درد عضلانی
• اسپاسم 
• درد در نقاط مختلف بدن
• سفتی عضلات
• از دست دادن تعادل
• یبوست
• سختی در غذا خوردن
• کاهش یا افزایش وزن
• رفلاکس معده
• مشکلات خوابیدن یا خواب آشفته
• کمبود انرژی
• ناتوانی در تمرکز، بیش از حد هنگام صحبت کردن یا حرکت کردن
• احساس ناراحتی و ترس زیاد
• عدم تعادل روحی
• احساس ناامیدی
• اعتماد به نفس پایین
• احساس گناه
• احساس اضطراب و افکار مربوط به خودکشی
• آسیب زدن به خود
• توهم
• کاهش بینایی و خودآگاهی

عوامل موثر در بروز علائم کمبود دوپامین

از آنجایی که سبک زندگی، ژنتیک و دیگر عوامل وابسته به علائم مغزی فرد متفاوت است و می‌تواند در افراد مختلف، نشانه‌های متفاوتی داشته باشد؛ به‌عنوان مثال اعتیاد، افسردگی و جنون همگی انواعی از علائم کمبود دوپامین هستند. سن و وضعیت سلامتی، آسیب‌دیدگی‌های ذهنی و وضعیت‌های مختلف پزشکی و مزمن نیز سطح دوپامین را تغییر می‌دهند. کمبود دوپامین، تشخیص پزشکی ندارد و با بررسی‌های مختلف می‌توان براساس وضعیت فعلی فرد، داروی مورد نیاز او را تجویز کرد؛ اما مصرف مستقیم دوپامین در افزایش سطح دوپامین بدن هیچگونه تاثیری ندارد.

راهکار افزایش سطح دوپامین

برای افزایش سطح دوپامین در بدن می‌توان کارهای مختلفی انجام داد:

• برای جلوگیری از نگرانی هنگام انجام کارهای بزرگ، لیستی از کارهای کوچک تهیه و تک‌تک آن ها را انجام دهید.
• چیزی خلق کنید. برای افزایش سطح دوپامین بدن، به صورت سرگرمی، به فعالیتی که در آن چیزی ملموس خلق می‌کنید، بپردازید.
• ورزش کنید؛ زیرا ورزش کردن باعث افزایش سروتونین و اندروفین و افزایش سطح دوپامین می‌شود. لازم نیست ورزش‌های سنگین انجام دهید ؛حتی قدم زدن یا بالا رفتن از پله‌ها هم دوپامین را افزایش می‌دهد.
• تقویمی را به‌طور خاص برای این منظور آماده کنید. هر هدفی که دارید و روزهای کار را روی آن یادداشت کنید. به‌عنوان مثال اگر روزهای دوشنبه و چهارشنبه کار می‌کنید، این روزها را در تقویم ماه مشخص کنید؛ هر روزی را که تکمیل می‌کنید آن را در تقویم علامت بزنید، این روند به افزایش دوپامین کمک زیادی می‌کند.
• موسیقی گوش کنید. گوش دادن به موسیقی همچون غذا خوردن ویا تماشای برنامه‌های مورد علاقه، سبب افزایش سطح دوپامین می‌شود.
• مدیتیشن کنید. مراقبه و ذهن‌آگاهی برای رهایی از تفکر زیاد و داشتن ذهن سالم، ضروری است. دعا نیز برای افزایش سطح دوپامین موثر است.
• سم زدایی کنید. بدن ما کم‌کم انباشته از سمومی می‌شود که برای بدن مضر هستند. اندوتوکسین سمی است که می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی بدن شده و تولید دوپامین را محدود کند. در اینجا چند نکته برای کمک به پاکسازی روده از اندوتوکسین آورده شده است: غذاهای تخمیری بخورید، به اندازه کافی بخوابید، در مقابل میل به غذاهای چرب یا شیرینی مقاومت کنید. به‌علاوه می‌توانید از راهکارهای طبیعی برای سم زدایی بدن استفاده کنید.
• قرار گرفتن در معرض سرما نیز می‌تواند سطوح هورمون دوپامین را در بدن به‌طور طبیعی افزایش دهد. محققان دریافتند که غوطه ور شدن در آب سرد دوپامین را افزایش می‌دهد. برای همین منظور می‌توانید هر روز دوش آب سرد بگیرید و در زمستان از لبا‌سهای کمتری استفاده کنید یا پس از حمام کردن، چند لحظه زیر دوش آب سرد قرار بگیرید یا بجای ریختن آب سرد روی کل بدن، فقط به دست‌ها، صورت یا پاها آب سرد بپاشید.
• ایستادن یکی از بهترین ترفندها برای مغز و سلامت روان شما به سادگی است که تنها کافی است کمی بیشتر بایستید. محققان دریافته‌اند که نشستن به مدت طولانی و بدون وقفه، موجب خستگی و کاهش سطح دوپامین می‌شود.

مواد مغذی موثر در افزایش سطح دوپامین

• مصرف پروبیوتیک‌ها! تحقیقات نشان می‌دهند که برخی پروبیوتیک‌ها نیز می‌توانند هورمون دوپامین را افزایش دهند.
• نوشیدن قهوه، یک راه عالی برای افزایش سطح دوپامین در بدن است؛ زیرا کافئین می‌تواند باعث آزاد شدن دوپامین در مغز بشود.
• مصرف جینسینگ! دو نوع جینسینگ وجود دارد که هورمون دوپامین را افزایش می‌دهد، جینسینگ آسیایی و جینسینگ سیبری. جینسینگ آسیایی به‌عنوان جنسینگ واقعی شناخته می‌شود و ثابت شده است که جنسینگ می‌تواند سطح دوپامین مغز را افزایش دهد و در مغز اثر ضدافسردگی دارد.
• تیروزین را افزایش دهید. از بین مواد شیمیایی تشکیل دهنده دوپامین، هیچ چیز مهم‌تر از تیروزین نیست. در حقیقت تیروزین به عنوان عنصر سازنده دوپامین در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین مهم است که به مقدار کافی از این پروتئین دریافت کنید. برخی از  مواد غذایی که تیروزین را افزایش می‌دهند عبارتند از بادام، آووکادو، موز، گوشت گاو، شکلات، چای سبز، شیر و قهوه
• آهن! تحقیقات نشان می‌دهد که آهن در تمام سلول‌های بدن موجود است و نقش اصلی در انتقال اکسیژن و فعالیت‌های بدن را انجام می‌دهد و کمبود آن باعث احساس خستگی، رنگ‌پریدگی و تحریک‌پذیری می‌شود و کمبود آن باعث کاهش سطح دوپامین در بدن می‌شود. البته ما مصرف مکمل آهن را توصیه نمی‌کنیم، زیرا ممکن است باعث بروز مشکلاتی در سلامتی شما گردد؛ بهتر است آن را از مواد طبیعی و غذاها مثل جگر گاو دریافت کنید.

درنتیجه یک رژیم غذایی سالم که مواد مغذی بدن را تامین کند در کنار تحرک در افزایش روحیه و پیشگیری از بسیاری از بیماری‌های روانی تاثیر دارد. بنابراین چنانچه می‌خواهید از انواع رژیم‌های لاغری استفاده کنید، از یک رژیم لاغری اصولی همچون رژیم بهاره ابوفاضل شاهین شهر، پیروی نمایید که نه‌تنها تاثیری طولانی‌مدت دارد، بلکه به سلامت شما آسیبی نمی‌زند. برای کسب اطلاعات بیشتر بر روی #رژیم لاغری آنلاین کلیک نمایید.